به گزارش مشرق، قدیمی‌ها می‌گفتند وقتی درد به عصب برسد، اصطلاحا دندان روی جگر گذاشتن فایده‌ای ندارد و دندان لق را باید دور انداخت. اینجاست که علاوه بر هراس از هزینه‌های ترمیم دندان، ایمپلنت و کشیدن آن، ترس از هزینه‌های عصب‌کشی دندان اعصاب آدم را بهم می‌ریزد. خصوصا اگر بیمار، فردی باشد که تحمل کمتری دارد یا درد دندان تا مغز استخوانش رخنه کرده باشد.

اینجاست که دیگر نه راه پس می‌ماند نه راه پیش. حالا جست‌وجوی کلینیک‌های دندانپزشکی با نرخ و کیفیت مناسب، آغاز یک ماجرای پر درد سر است. خیلی از ما با این قصه درد آشنا مواجه بوده‌ایم یا شاید هم در آینده با این مشکل مواجه شویم. در این گزارش تلاش کردیم، با توجه به شرایط اقتصادی خانوارهای ایرانی، دلایل گرانی و بالا بودن تعرفه‌های دندانپزشکی و میانگین نرخ خدمات دندانپزشکی در سال ۱۴۰۱ را در کلینیک‌های تخصصی کشور را مورد بررسی قرار دهیم.

مرور اظهارات مسوولان طی سال‌های اخیر کمک زیادی به درک بهتر وضعیت سلامت دهان و دندان هزینه‌های ارائه خدمات دندانپزشکی خواهد کرد. به اذعان مسوولان وزارت بهداشت ، حدود ۴۰ درصد مردم از خدمات دندانپزشکی محروم هستند و دریافت خدمات توسط آن‌ها در حد کشیدن دندان است و ۷۰ درصد مردم، توان پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی را ندارند.

*۲۰۰ میلیون دندان پوسیده در کشور!

همچنین کارشناسان اذعان می‌کنند، حدود ۱۸.۵ درصد هزینه‌های پرداختی از جیب مردم، تنها به خاطر تعرفه‌های دندانپزشکی است، تعداد دندان‌های خراب یا پوسیده (در سال ۹۸)، حدود ۲۰۰ میلیون دندان بوده است و بعضا تا ۴۰۰ میلیون هم ذکر می‌شود. کشور به سوی پدیده «بی‌دندانی» در سنین بالای ۳۵ سال پیش می‌رود. هر کودک پنج ساله ایرانی دست‌کم پنج دندان شیری پوسیده، کشیده شده یا ترمیم شده دارد.

*تفاوت عجیب و غریب نرخ‌ها

چند شاخص اصلی تعرفه‌های دندانپزشکی را مشخص می‌کند، شاخص‌هایی که معمولا از سوی مراجعان به مطب‌ها و کلینیک‌ها عنوان می‌شود. اول بالا بودن قیمت‌ها، دوم تفاوت عجیب و غریب نرخ‌ها در کلینیک‌های مختلف و سوم نامشخص بودن کیفیت درمان متناسب با قیمت.

عوامل متعددی در زمینه افزایش تعرفه دندانپزشکی و تفاوت قیمت‌ها، دخیل هستند و همین موضوع، بعضا گران بودن هزینه خدمات را توجیه می‌کند. یکی از مدیران کلینیک‌های معروف دندانپزشکی در تهران (خیابان ستارخان) معتقد است، مواردی مانند پزشک عمومی یا متخصص بودن، میزان تجربه، نوع درمان دندان و میزان پیچیدگی آن مانند عصب‌کشی یک کاناله تا چهارکاناله یا ارتودنسی ساده یا پیچیده، تفاوت نوع مطب از درمانگاه خیریه تا وجود کلینیک در پایین یا بالای شهر و نیز پشتیبانی خدمات و پیگیری بعد از درمان، از دلایل موثر بر هزینه‌های دندانپزشکی و تفاوت‌های نرخ آن است.

*خدمات دندانپزشکی گران تر از خرید طلا!

علاوه بر موارد یاد شده، هزینه‌های بالای مواد و تجهیزات مصرفی دندانپزشکی، وارداتی بودن بیشتر این مواد و نوسانات ارزی موثر بر آن، از مهمترین دلایل گرانی تعرفه‌های دندانپزشکی تلقی می‌شود. به گفته مدیر یکی از کلینک‌های دندانپزشکی، مواد و خدمات دندان، اکنون حکم طلا پیدا کرده‌اند و مقایسه این مواد با طلا، سخن گزافی نیست. در حال حاضر یعنی حدود نیمه خرداد ۱۴۰۱، قیمت یک گرم طلای ۱۸ عیار، بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است، در حالی که مثلا برای عصب‌کشی یا درمان ریشه دندان، بسته چندکاناله بودن، باید هزینه‌ای معادل یک تا چند گرم طلا را پرداخت.

البته به گفته برخی کارشناسان و مسؤولان بهداشت و درمان، مطالعات اقتصادسنجی نشان می‌دهد، مواد مورد استفاده در دندانپزشکی، تنها ۱۰ تا ۱۲ درصدِ هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد و بقیه به هزینه‌های جانبی و دستمزد پزشک اختصاص دارد. بنابراین اینکه بالا بودن تعرفه‌ها را صرفا به گردن مواد و تجهیزات دندانپزشکی بیندازیم، صحیح نیست.

*عدم حمایت بیمه‌ها از خدمات دندانپزشکی

همچنین ارزش ذاتی خدمات بسیار تخصصی و درمانی دندانپزشکی، بالینی-کلینیکی بودن آن، نداشتن جایگزین و لزوم درمان فوری بعد از درد شدید، استهلاک بالای سرمایه‌ها و میانگین پایین تعداد دندانپزشکان نسبت به جمعیت، دلایل دیگر گران بودن خدمات دندانپزشکی است. همچنین طرف قرارداد نبودن بیشتر کلینیک‌ها و مطب‌های دندانپزشکی با بیمه‌های پایه و تکمیلی و در نتیجه، پرداخت تمام یا درصد بالای هزینه توسط بیمار، به این چالش دامن می‌زند. در مجموع، عوامل موثر بر افزایش هزینه‌های دندانپزشکی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

۱- مواد مصرفی، وارداتی بودن و وابستگی آن به نوسانات ارزی

۲- کیفیت مواد و تجهیزات مورد استفاده در درمان دندان

۳- کمبود دندانپزشکان متخصص و کاربلد در مقایسه با میانگین جمعیت و متقاضیان خدمات

۴- میزان دانش و تخصص دندانپزشکان: از پزشک عمومی تا متخصص و فوق تخصص

۵- موقعیت جغرافیایی و امکانات مطب یا کلینیک: تهران و شهرستان‌ها، واقع شدن در پایینشهر یا بالاشهر

۶- میزان حمایت و تعهدات محدود بیمهای از جمله بیمه تکمیلی و پایه مانند تامین اجتماعی

*تعرفه خدمات دندانپزشکی در سال ۱۴۰۱

به دلایلی که قبلا ذکر شد، تعرفه خدمات دندانپزشکی، بسیار متنوع و متفاوت است و دستیابی به رقم مشخص و یکسان، در این حوزه، امکانپذیر نیست. با این حال، هزینه خدمات دندانپزشکی در مراکز درمانی دولتی و درمانگاه‌های خیریه در مقایسه با کلینیک‌های دندانپزشکی خصوصی پایین‌تر است، اما این خدمات در مراکز دولتی، اغلب محدود، بسیار زمان‌بر و بعضا با کیفیت پایین ارائه می‌شود. این امر افراد را ناگزیر به سمت مطب‌ها و کلینیک‌های خصوصی سوق می‌دهد.

بر اساس مصوبه ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ هیئت وزیران که به امضای معاون اول رئیس جمهوری رسیده، تعرفه خدمات تشخیصی و درمانی در بخش دولتی و خصوصی در سال ۱۴۰۱، در برنامه نسخه الکترونیک سلامت، در حوزه ارزیابی و معاینه یا ویزیت پزشکان و کارشناسان پروانه‌دار در بخش سرپایی دولتی، به شرح زیر است:

الف- دولتی: دندانپزشکان عمومی، ۲۳ هزار و ۳۰۰ تومان و دندانپزشکان متخصص ۲۹ هزار تومان. همچنین هزینه ارزیابی و معاینه یا ویزیت اعضای هیئت علمی و پزشکان درمانی تماموقت جغرافیایی در بخش دولتی شامل دندانپزشکان متخصص برای گروه سنی ۱۸ سال و بالاتر، ۴۹ هزار و ۳۰۰ تومان است.

ب- خصوصی: دندانپزشکان عمومی، ۶۹ هزار تومان و متخصص ۱۰۴ هزار تومان برای گروه سنی ۱۸ سال و بالاتر.

*ارائه خدمات قسطی دندانپزشکی

در این رابطه، گفت‌وگو به شهروندان متقاضی خدمات درمانی و بررسی کلینیک‌های دندانپزشکی پایتخت، بیانگر تنوع و تفاوت نرخ خدمات درمانی است. البته برخی مراکز با توجه به شرایط اقتصادی مردم، به منظور جلب مشتریان بیشتر، تخفیف‌هایی را قائل شده یا به خدمات قسطی روی آورده‌اند. در اینجا، میانگین نرخ‌های دندانپزشکی با توجه به بررسی تعرفه‌های چند کلینیک در تهران ارائه شده است.

* تعرفه‌های مصوب دندانپزشکی رعایت نمی‌شود

این تعرفه‌ها، کلینیک‌ها یا مطب‌های دندانپزشکی در مناطق شریعتی (شمال)، ستارخان، شهرک غرب و شرق تهران را شامل می‌شود. از آنجا که تعرفه‌های مصوب دندانپزشکی رعایت نمی‌شود، میانگین تعرفه‌های خدمات بر اساس هزینه‌های اعلام شده کلینیک‌ها و مراکز تخصصی دندانپزشکی در بازه‌های قیمتی حداقلی و حداکثری در قالب کاشت، داشت و برداشت دندان ذکر شده است. البته به دلایل مختلف، همین نرخهای حداقلی یا حداکثری نیز می‌توانند متفاوت باشند.

جدول تعرفه‌های خدمات دندانپزشکی در سال ۱۴۰۱ (بر اساس استعلام از کلینیک‌های مختلف در تهران)

با توجه به تعرفه‌های بالای خدمات دندانپزشکی در سال جاری و حذف ارز ترجیحی و اصلاح نظام یارانه‌ها، بسیاری از شهروندان به دلیل نداشتن بیمه‌های تکمیلی و حمایت‌های درمانی مناسب دندانپزشکی، با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده‌اند.

*سهم خدمات دندانپزشکی در اقتصاد خانوار

برخی مراجعان یک کلینیک دندانپزشکی در شرق تهران درباره هزینه‌های دندانپزشکی این مرکز درمانی معتقدند، قیمت تعرفه‌ها بعد از حضور در کلینیک و معاینه پزشک، بالاتر از هزینه‌های اعلام شده قبلی در وب‌سایت کلینیک است.

یکی از این مراجعان می‌گوید: «برای عصب‌کشی دندان شماره ۷ سه کاناله حدود ۲.۵ میلیون تومان غیر از ویزیت پرداخت کرده‌ام، در حالی که هزینه‌های اولیه کمتر از ۲ میلیون تومان اعلام شده بود.»

فرد دیگری اظهار میکند: «دندان عقل را با هزینه ۸۰۰ هزار تومان کشیده‌ام، در حالی که تعرفه اولیه، ۶۰۰ هزار تومان بوده است.» به گفته یکی از منشی‌های کلینیک، دلیل تفاوت نرخ اولیه با نهایی و اعلام بازه قیمتی به بیماران، جزییات و میزان سختی کار دندانپزشک است که بعد از معاینه، مشخص می‌شود.

*حقوق یک ماه صرف درمان دندان

با این توصیف، اگر درآمد افراد را با افزایش حقوق و دستمزد در سال ۱۴۰۱، حدود ۶ میلیون تومان در نظر بگیریم، برای انجام عصب‌کشی یک دندان حداقل ۳۰ تا ۵۰ درصد درآمد، باید هزینه شود. این موضوع درباره خدمات گرانتر، مانند ارتودنسی و ایمپلنت، بسیار بالاتر است و عملا حقوق یک تا دو ماه و بیشتر را می‌بلعد!

*پدیده بی‌دندانی، نتیجه بی‌پولی!

بررسی دلایل گرانی و تعرفه‌های بالای دندانپزشکی در کشور، به ویژه با توجه به وضعیت اقتصادی خانواده‌ها در شرایط کنونی نشان می‌دهد، با توجه به ناهماهنگی درآمد و هزینه‌های خانوار، عدم حمایت مناسب بیمه‌ای، مواد و تجهیزات و دستمزد بالا، خدمات دندانپزشکی، جزء خدمات درمانی گران برای شهروندان محسوب می‌شود.

نکته دیگر اینکه تعرفه‌های دندانپزشکی، یکسان نیست و این تعرفه‌ها، با توجه به انحصار موجود در فضای دندانپزشکی حتی از یک کلینیک و مطب به کلینیک و مطب دیگر، بسیار متفاوت و رو به افزایش است. همچنین نرخ‌های کلینیک‌ها و خدمات دندانپزشکی بخش خصوصی، به هیچ‌عنوان از تعرفه‌های مصوب شده، پیروی نمی‌کند و بازه‌های قیمتی نیز زیاد است.

همه این عوامل، موجب کاهش مراجعات شهروندان به دندانپزشکی شده و آمار سلامت دهان و دندان به شدت رو به کاهش است. در این شرایط، به دلیل مراجعه نکردن افراد به دندانپزشکی به خاطر هزینه‌های بالا، سن بی‌دندانی کاهش پیدا کرده و کشور با پدیده بی‌دندانی حتی در اقشار جوان مواجه است؛ معضلی که اگر درمان نشود، درد دیگری به بیماری‌های جامعه خواهد افزود.